بی‌طرفی پلتفرم؛ مفهومی در صنعت رسانه

حساسیت کاربران از محدودشدن در فضای اینترنت، یک حساسیت همیشگی بوده است که اکنون نیز در میان جامعه کاربران اینترنت وجود دارد. این نگرانی‎ها از اقدام‏های نهادهای جهانیِ ناظر بر اینترنت، برای محدودکردن کاربران، محتوا و پلتفرم در فضای اینترنت، روزبه‏روز در حال افزایش است. مفهوم بی‏طرفی شبکه در پاسخ به این نگرانی‏ها مفهوم‎پردازی شده ‏است. بی‏طرفی شبکه مفهومی است که برای رفتار غیرتبعیض‎آمیز بر مبنای کاربر، محتوا و پلتفرم مطرح می‏شود. بی‏طرفی شبکه به‎معنای رفتار یکسان با ترافیک اینترنت است (چارالامپوپولوس، کاتسیانیس و واروتاس[1]، 2020). به بیانی ساده، بی‏طرفی شبکه رد هرگونه تعصب و اولویت قائل‏شدن در فضای اینترنت است. بی‎طرفی شبکه با نفی ترجیح برمبنای منابع، هرگونه اولویت در فضای اینترنت را نفی می‏کند.
اثرهای مثبت بی‎طرفی شبکه در نفی قیمت‎گذاری تبعیضی[2] و ایجاد رقابت در بازار آزاد، استدلال اصلی طرف‏داران بی‏طرفی شبکه است (بورو و لستاژ[3]، 2019). این استدلال به‎نوعی با مفهوم پیشرفت از طریق نوآوری مرتبط است. بی‎طرفی شبکه موانع سرمایه‎ای را برای ورود تازه‎واردان به بازار از بین می‏برد. بهبود شرایط برای مشارکت تازه‎واردان به بازار، منبع اصلی پیشرفت از طریق نوآوری است. در نقطۀ مقابل، منتقدان بی‎طرفی شبکه، استدلال می‎کنند که پیشرفت همواره در گرو سرمایه‎گذاری است و بی‎طرفی شبکه، انگیزۀ سرمایه‎گذاری در شرکت‎های ارتباطاتی را از بین می‏برد. موضوع بی‎طرفی شبکه روی سه محور اصلی تمرکز دارد: اول) محتوا نباید توسط ISPها مسدود شود؛ دوم) دسترسی به محتوا نباید برای برخی افراد و پلتفرم‎ها محدود شود؛ سوم) اولویت دسترسی به محتوا در قبال پرداخت پول از سوی پلتفرم‎ها و تولیدکنندگان محتوا نباید وجود داشته‏ باشد (هوتون[4]، 2020).
پلتفرم‏ها بر پایۀ قدرتی که دارند، می‏توانند محتوای در دسترس کاربران و تعاملات اجتماعی کاربران را مسدود یا محدود کنند. مسدودشدن در قالب عدم دسترسی به نرم‏افزار یا محتوا و محدودشدن، ممکن است در قالب محدودیت دسترسی یا عملکرد نامناسب باشد. در مقابل این مسدودشدن و محدودشدن، مفهوم بی‏طرفی پلتفرم، به‏معنای اجرا و نمایش درست و بی‏طرفانۀ نرم‏افزار یا محتوا در هر نوع رایانه، گوشی ‏همراه هوشمند یا بسترهای دیگر است. بی‎طرفی پلتفرم به‎دنبال ایجاد شرایطی برای رقابت برابر نرم‏افزارها و محتواها در یک پلتفرم است (ون دایک، نیبورگ و پوئل[5]، 2019).  
با تمرکز بر محتوا و تعامل اجتماعی، بی‎طرفی پلتفرم ارائۀ بی‎طرفانه محتوا و آزادی تعامل اجتماعی از سوی پلتفرم به کاربر، در چارچوب قانون هر کشور است. بی‎طرفی پلتفرم در این حوزه، به‏معنای ارائۀ بی‎طرفانۀ محتوا یا تعاملات اجتماعی غیرقانونی نیست، بلکه به‏معنای نفی اولویت‎ها و ترجیحات اقتصادی پلتفرم‎ها و تمرکز صرف بر نیاز و گرایش کاربران پلتفرم است. بی‎طرفی پلتفرم آزادی کاربر در دسترسی به محتوا و تعامل اجتماعی، بدون نیاز به تغییر پلتفرم را مطرح می‏کند. بی‎طرفی پلتفرم تضمین‏کنندۀ رقابت برابر در قالب یک پلتفرم، برای جلب توجه کاربران است (کرمر و شنور[6]، 2020). مفهوم بی‎طرفی پلتفرم به‎صورت تنگاتنگی با توانمندی پلتفرم‏ها برای توسعۀ الگوریتم‌های پیشنهاد دهنده که می‌توانند محتوای دلخواه را به کاربران توصیه ‌کنند و به‌عنوان واسطه‌ای تأثیرگذار در اکوسیستم محتوا نقش ایفا ‌کنند، هم‏بسته است.