چالش اخبار جعلی و شبکه‏‌های اجتماعی

مسئلۀ اخبار جعلی و تأثیر آن بر ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی، انکارناپذیر است. عصر دیجیتال در ابتدا انسان‏ها را به این باور رساند که می‏توانند تنها با یک کلیک، به داده‏های مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند و به‏تبع آن، شبکه‏های اجتماعی توانستند امکانات جدیدی را برای برقراری ارتباط و جمع‏آوری اطلاعات به انسان‏ها عرضه کنند. اما این چشم‏انداز، به‏سرعت دستخوش تغییراتی شد؛ چرا که با گذشت زمان، کاربران متوجه آلوده‏شدن هر چه بیشتر شبکه‏های اجتماعی به اخبار جعلی شدند. اکنون حساسیت‏های کاربران شبکه‏های اجتماعی و دولت‏مردان به فراگیرشدن این پدیده بسیار زیاد شده است.
پدیدۀ اخبار جعلی و اطلاعات غلط، قدمتی طولانی دارد و گفته می‏شود که قدمت آن به تاریخ نوشتار بازمی‏گردد. به‏گفتۀ بارسلی[1] (2018)، خبر جعلی جدیدترین عنوان برای فعالیت باستانی دروغ گفتن است. مهم‏ترین دلیل این رخداد، ظهور و فراگیرشدن شبکه‏های اجتماعی بوده که تأثیرگذاری انواع اخبار جعلی را بیشتر و گسترده‏تر کرده است. ماهیت نامتمرکز، شبکه‌ای و داده‏محور شبکه‏های اجتماعی، آن را تبدیل می‏کند به ابزار مناسبی برای گمراه‌سازی، انتشار اخبار نادرست، تبلیغات هدفمند و بازنشر اخبار جعلی. این موضوع باعث شده است که کشورهای مختلف، در سال‏های اخیر، مقرراتی در این زمینه وضع کنند. اکنون در دنیا مجموعۀ متنوعی از مقررات برای مبارزه با اخبار جعلی و گمراه‏سازی کاربران در شبکه‏های اجتماعی به‏کار برده می‏شود. فعالیت‏های قانونی برای مقابله با افترا، مبارزه با نفرت و خشونت و ممنوعیت تبلیغات فریبنده در شبکه‏های اجتماعی، برخی از این‏هاست.
 برخی از مقررات جهانی پلتفرم‏ها را به بهره‏بردن از هوش مصنوعی، برای شناسایی و حذف محتوای نامناسب و اخبار جعلی تشویق می‏کنند. اکنون ابزارهای هوش مصنوعی ویژۀ شناسایی محتوا وجود دارند که می‏توانند آموزش ببینند و حساب‏های کاربری ربات و محتوای گمراه‏کننده را در لحظه شناسایی کنند؛ اما سؤال این‏جاست که آیا هوش مصنوعی می‏تواند مشکل اخبار جعلی در شبکه‏های اجتماعی را حل کند؟ جوابی که برخی مالکان پلتفرم‏ها بیان می‏کنند، این است که فناوری می‏تواند مشکلات را حل کند و هوش مصنوعی، در کنار یادگیری ماشینی و با کمک گزارش تخلف کاربران انسانی، می‏تواند این مشکل را تا حد زیادی حل کند. نگاه خوش‏بینانه به هوش مصنوعی، شاید برخورد مناسبی با پدیدۀ فراگیر اخبار جعلی و تأثیر فراگیر آن بر جوامع نباشد. گرچه شبکه‏های اجتماعی اعلام می‏کنند که با ابزارهای هوش مصنوعی، نوعی خودتنظیمی خودکارِ درون پلتفرمی برای مقابله با اخبار جعلی به راه افتاده است؛ اما باید پذیرفت که الگوریتم‏های هوش مصنوعی، نمی‏توانند به‏تنهایی این کار را انجام دهند؛ زیرا دقت این الگوریتم‏ها محدود است و تا حد زیادی نمی‏توانند زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی و زبانی مختلف را در ارزیابی‏های خود دخیل کنند. برای مثال، شناسایی محتوای تروریستی و کودک‏آزاری، بسیار ساده‏تر از شناسایی و ارزیابی متون سیاسی و اخبار جعلی مرتبط با آن است.
می‏توان ادعا کرد که اکنون، ابزارهای هوش مصنوعی نمی‏توانند به‏تنهایی ابزار تنظیم‏گری حوزۀ اخبار جعلی در شبکه‏های اجتماعی باشند و چاره‏ای جز کمک‏گرفتن از نیروی انسانی آموزش‏دیده نیست. حتماً، به‏مرور زمان، الگوریتم‏های شناسایی اخبار جعلی دقیق‏تر می‏شوند؛ اما همچنان به همراهی انسان‏ها نیازمندند تا به‏درستی موارد را تشخیص دهند و شناسایی کنند. اکنون مسئلۀ اصلی بر سر تنظیم این حوزه، انتخاب‏های پیچیده و سخت برای سیاست‏گذار میان قوانین و مقررات مختلف، تعارض‏های بخش خصوصی و دولتی و برقراری تعادل میان مقررات است. به‏طور مثال، بحث درآمد از تبلیغات که به همراه این اخبار جعلی منتشر می‏شود، از پیچیدگی‏های مالی و اقتصادی این حوزه از تنظیم‏گری محسوب می‏شود. امید که به نفع کاربر و آگاهی و اعتماد عمومی، شاهد کاهش هرچه بیشتر اخبار جعلی در پلتفرم‏‏های شبکه‏های اجتماعی باشیم.
 
[1]. Barsley